frame-maat

Van Sportweb:

Fietsafstelling en framemaat

Bij het fietsen op een racefiets zijn de afstelling van zithoogte, de positie van het zadel en rijkweidte van de armen van groot belang. Zij zorgen voor “de zit” van de rijder en zijn comfort en tevens hebben ze behoorlijke invloed op de te leveren prestatie, de preventie van blessures en het genot bij het fietsen. Er zijn bijna net zo veel ideeen over de afstelling van een racefiets als er deskundigen zijn. Daarom geven wij hier een praktisch uitvoerbaar advies, met de aantekening dat er andere methoden zijn die voldoen, en soms zelfs tot het zelfde resultaat leiden.

Wie een nieuwe fiets in de winkel gaat kopen, loopt een gerede kans met een te groot rijwiel thuis te komen. De rijwielhandelaar zal het liefst een exemplaar uit zijn voorraad willen verkopen. De koper zal zich makkelijk door het deskundige gepraat van de winkelier laten overdonderen, en wat maakt zo'n centimetertje meer of minder nou uit? Nou, inderdaad, als de fiets wordt gebruikt voor woon/werkverkeer of een stukkie van 30 km een keer in de week dan maakt dat niets uit! Maar wie wil gaan trainen en van plan is aan wielerwedstrijden of grote toertochten deel te nemen, kan toch beter iets preciezer te werk gaan, dan tellen zelfs millimeters!

Hoogte van het frame

De hoogte van het frame van een fiets is bepalend of de berijder goed op z'n fiets komt te zitten. We nemen bij dit voorbeeld een persoon met een lengte van 1.85 meter.

Meet de lengte van het been op blote voeten. Let op: stevig in de lies duwen tijdens het meten! (Bij een persoon van ongeveer 1.85 meter kan dat bijvoorbeeld 91 centimeter zijn) Trek van deze maat de som van de lengte van de cranck (18 cm) en de hoogte van de zadelpen plus zadel (16,5 cm) (= totaal 34,5 cm) af. Dus bijvoorbeeld 91 - 34,5 = 56,5 cm

De gevonden 56,5 centimeter is de hoogte van het frame gemeten van de bovenkant van de lug van de staande schuine buis tot op de bracketpot. Dit is de ideale framehoogte voor deze persoon.

Opmerking: De maat van een normale crank (trapkruk, het onderdeel waar de pedalen inzitten) is 17 centimeter, hierboven werd 18 centimeter aangehouden, omdat dat de afstand is tussen bovenkant cranck en pedaal. Er zijn cranks in de maten van 165 mm (voor het baanwielrennen) tot 177,5 mm. Wie omdat hij bijvoorbeeld lange benen heeft, langere cranks wil laten monteren, moet natuurlijk dat verschil in de berekening laten meetellen. De 165 millimeter voor zadel plus zadelpen lijkt veel, maar is dat beslist niet! Om straks de mogelijkheid te hebben voldoende diep te kunnen zitten, is het noodzakelijk dat er een flink hoogteverschil kan worden gecreeerd tussen zadel en stuur.

Het is verstandig een frame te kiezen dat 1 cm kleiner is dan op het eerste gezicht nodig lijkt. Dit omdat bij een groot frame onvoldoende mogelijkheid bestaat om, indien nodig, het zadel iets te laten zakken (bij b.v. een knieblessure). Om toch een aerodynamische houding te garanderen, moet dan ook het stuur iets naar beneden, en daar komt de eigenaar van een groter frame in de problemen.

Afstelling zadel

Nu de maat van het frame bekend is, moeten we bij het kopen eerst nog op de lengte van de voorsprong van het stuur letten voor de “zit” kan worden afgesteld. Daar is een op het eerste oog wat vreemde meetmethode voor. Eerst moet het zadel op de juiste hoogte gezet worden. Dat gaat als volgt:

Zoek de zithoogte waarbij de berijder gezeten op een horizontaal afgesteld zadel met blote voeten met volledig gestrekt been met de punt van het hielbeen nog net de as van een in de onderste stand gebrachte pedaal kan aanraken. De bovenste crank moet hierbij evenwijdig aan de staande schuine buis liggen. Vastzetten langs die buis met een paar omcirkelingen cellotape om de buis en de crank vergemakkelijkt dit.

Span de bilspieren niet tijdens deze meting, en houd het andere been strak tegen de fiets aan. Is dit gedaan, kijk dan of de loodlijn vanuit de punt van het zadel zo'n 6 centimeter achter het hart van de bracket-as valt voor een renner van ongeveer 1,75 m. (voor kleinere personen is een geringe aanpassing naar beneden, en voor grotere personen naar boven nodig voor die 6 cm, pro rato!) Is dat ook goed, zet dan het zadel vast en meet de afstand van het punt van het zadel tot het hart van de bracket-as. Deze afstand moet gelijk zijn aan de afstand van de punt van het zadel tot aan de plaats waar de handen worden geplaatst bij het rijden “onder in de beugel”.

De voorsprong

Bij de meeste fietsen in een winkel zal de voorsprong van de stuurpen te kort zijn om die afstand te realiseren. Het is zaak de winkelier dan te overtuigen dat er een langere voorsprong gemonteerd moet worden. Dat zal in de meeste gevallen leiden tot weerstand bij de verkoper. Hij moet namelijk aan het werk, en hij zal het de klant met klem afraden. “Allemaal onzin,” is het minste wat men kan verwachten! Wie mocht twijfelen aan de juistheid van onze bewering over die voorsprong, geven we de raad op de tv maar eens goed naar de fietsen van bijvoorbeeld renners in de voorjaarsklassiekers te kijken. Let dan ook meteen even op de lengte van de zadelpen. De diepte van het stuur is een beetje afhankelijk van de behoefte van de berijder. Als hij zo min mogelijk wind wil vangen tijdens het fietsen, is het aan te raden het stuur zo diep af te stellen dat het bovenlichaam horizontaal of bijna horizontaal ligt als onder in de beugel wordt gereden, en de armen 90 graden gebogen zijn. Omdat ongeveer 85% van alle weerstand die een fietser moet overwinnen door de windweerstand wordt veroorzaakt, is dit geen onbelangrijk gegeven. Maar wie het stuur wat hoger wil hebben, is daar natuurlijk vrij in, een zekere lenigheid is overigens wel vereist voor zo'n diepe zit, maar we hebben het over sport, en daar hoort lenigheid bij dachten we zo!

Bij de afstelling gaan we steeds uit van een persoon van 1,75 m. Bij zo iemand komt de zadelpen, gemeten vanaf het frame tot aan de onderkant van het zadel, ongeveer 10 cm uit het frame als de maat van het frame goed is. Samen met het zadel komt dat uit op ongeveer 16 cm.

De dames en de afstelling van hun fiets

Dames zijn over het algemeen wat kleiner dan heren, en daarom gelden voor hen andere waarden. Er is namelijk een minimummaat van 49 cm voor frames. Als de berijdster die zo'n kleine framemaat nodig heeft het zadel 16 cm uit het frame laat steken, dan komt ze op een te hoge zit uit. Hier moet dus om praktische reden van dat gegeven worden afgeweken. Anders gezegd: alles moet naar proportie worden berekend. Immers, Leonardo da Vinci zij het al: “De mens is de maat van alle dingen,” Ook kan de zitpositie van 6 cm achter de loodlijn vanuit de bracket-as bij dames moeten worden aangepast. Ondanks een zacht zadel kan zo'n positie door de specifiek vrouwelijke anatomie zadelpijn geven. Opnieuw: veranderen naar behoefte, d.w.z. zadel zo ver naar voren tot er geen pijn meer optreedt. De hoek van de beugel van het stuur ten opzichte van de voorsprong, is ook niet onbelangrijk. De greep van de handen aan het stuur moet een zo recht mogelijke pols garanderen, anders ontstaat er ongemak tijdens lange ritten. Denk hierbij aan de veranderde hoek van de polzen bij gebogen en gestrekte ellebogen. Even zoeken is hier op z'n plaats.

Afwijkende lichaamsafmetingen

Ten slotte moet nog worden gedacht aan verschillen in de anatomie bij mensen van de zelfde lengte onderling. De een heeft langere armen dan de ander bij een zelfde lengte. Om dit uit te vinden bestaat er een welliswaar zeer globaal, maar niettemin aardig truukje:

Ga op blote voeten bij een deurpost staan.

Leg de vingertoppen van een hand verticaal tegen de laagst mogelijke plaats op de deurpost tegen de vloer. Druk armen en borst, met de armen maximaal gespreid tegen de deurpost en probeer zo hoog mogelijk te reiken zonder de onderste hand te verplaatsen. Laat nu de onderste hand los, houd de bovenste op de bereikte hoogte vast, en ga onder de aldus gevonden plaats rechtop staan. Als de gevonden hoogte precies of bi

A.V.

Han Jansen Klomp